آلزایمر، ششمین عامل مرگ در آمریکا
بیماری آلزایمر در واقع نوعی از زوال عقل (دمانس) است که در آن سلول‌های مغز می‌میرند. این بیماری بر حافظه، تفکر و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. براساس آمار انجمن آلزایمر آمریکا، این بیماری 60 تا 80 درصد از تمام موارد زوال عقل را تشکیل میدهد. بیماری آلزایمر در افراد بالای 65 سال رایجتر است، اما در نوع زودرس آن علائم حتی ممکن است در 40 تا 50 سالگی نیز در فرد مبتلا بروز پیدا کنند.
آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده است، به این معنی که با گذشت زمان علائم آن شدیدتر میشوند. پس از تشخیص، بسته به شدت بیماری افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند به طور متوسط 4 تا 20 سال زنده بمانند. عجیب است که این بیماری واقعا مرگبار باشد، ولی حقیقت دارد و آلزایمر ششمین عامل مرگ و میر در آمریکا شناخته شده است. شناخت علائم اولیه آلزایمر و مداخله‌ی پزشکی سریع، به افزایش طول زندگی بیماران و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک میکند. پس بهتر است با آن‌ها به خوبی آشنا شویم.
نشانه های اولیه آلزایمر
علائم اولیه آلزایمر ممکن است خفیف و نامحسوس باشند، به طوری که ممکن است خود فرد متوجه هیچ تغییری در تفکر یا رفتار خود نشود. در مراحل اولیه بیماری، به احتمال زیاد در یادآوری اطلاعات جدید به مشکل بر می‌خورد. زیرا این بیماری اغلب به مناطقی از مغز که مسئول یادگیری اطلاعات جدید هستند آسیب می‌رساند.
فرد مبتلا ممکن است یک جمله یا سؤال را بدون اینکه خودش متوجه شود بارها پشت سر هم تکرار کند، مکالمات یا قرار ملاقاتهای مهم را فراموش کرده یا به یاد نیاورد که وسایلش مانند سوئیچ ماشین را کجا گذاشته است. با این حال، باید به خاطر داشته باشید که فراموش کردن گاه‌به‌گاه جزئیات با بالا رفتن سن امری طبیعی بوده و لزوماً علامت آلزایمر نیست. با این حال، اگر مشکلتان ادامه پیدا کرد، باید با پزشک خود مشورت کنید.
10 علامت هشداردهنده‌ی ابتلا به آلزایمر عبارت‌اند از:
- فرد مبتلا اشیا را در جای غیرطبیعی قرار داده (مثلاً کلیدهایش را داخل یخچال می‌گذارد) و جای همیشگی آن‌ها را فراموش میکند.
- فرد دچار ضعف حافظه میشود به طوری که این امر زندگی روزمره‌اش را تحت تأثیر قرار میدهد (به عنوان مثال، بیمار فراموش میکند که چطور باید رانندگی کند)
- در برنامه‌ریزی یا حل مسئله مشکل پیدا میکند.
- در انجام کارهای روزمره دچار اختلال میشود.
- فرد مبتلا آگاهی خود نسبت به زمان را از دست میدهد. به عنوان مثال، روز و شب و فصل‌ها را از هم تشخیص نمی‌دهد.
- مشکل در تشخیص فاصله و تمایز دادن رنگ‌ها از هم
- مشکل در تمرکز و برقراری مکالمه طولانی با دیگران
- قضاوت ضعیف که منجر به تصمیمات بد میشود.
- گوشه‌گیر شدن و دوری کردن از فعالیت‌های اجتماعی
- تغییرات خلقی و شخصیتی و افزایش اضطراب
علائم آلزایمر خفیف
درنهایت، در طول زمان آلزایمر به مناطق بیشتری از مغز گسترش می‌یابد.در این هنگام، خانواده و دوستان فرد ممکن است قبل از خود او متوجه تغییراتی در تفکر و رفتارش بشوند. زیرا گاهی اوقات تشخیص مشکلات حافظه برای خود ما دشوار است. اما با پیشرفت بیماری، فرد ممکن است علائم واضحی مانند گیجی و سردرگمی و کم شدن زمان تمرکز را در خود احساس کند. همان‌طور که بیشتر سلول‌های مغز می‌میرند، علائم متوسط آلزایمر را در فرد مشاهده میشوند، این علائم شامل موارد زیر هستند:
- عدم شناخت دوستان و اعضای خانواده
- مشکل در تکلم، خواندن، نوشتن یا انجام محاسبات ساده‌ی ریاضی
- مشکل در سازمان‌دهی افکار و تفکر منطقی
- ناتوانی در یادگیری مهارت‌های جدید یا از دست دادن توانایی عکس‌العمل در برابر شرایط جدید یا غیرمنتظره
- تغییرات خلقی از جمله عصبانیت و پرخاشگری
- مشکلات حرکتی مانند مشکل در بلند شدن از روی صندلی
- تکرار مداوم یک عبارت یا یک حرکت و تکان‌های ناگهانی گاه‌به‌گاه در عضلات
- توهم، مشکوک بودن و بدگمانی به دیگران (پارانویا)، حساسیت و زودرنجی
- از دست دادن توانایی کنترل رفتار مثلاً درآوردن لباس در مکان‌های عمومی و یا استفاده از کلمات نامناسب و اختلال در بیان
- تشدید برخی علائم رفتاری مانند بی‌قراری، پریشانی، اضطراب، گریه‌ی زیاد و گم شدن در محیطهای آشنا که به ویژه در اواخر بعدازظهر یا شب هنگام رخ می‌دهند.
علائم آلزایمر شدید
در این مرحله از بیماری ممکن است در آزمایشات تصویربرداری مغز، پلاک‌های مغزی (خوشه‌های پروتئینی که سلول‌های مغز را از بین می‌برند) و کلاف‌هایی از سلول‌های عصبی در حال مرگ که در هم پیچیده‌اند، ظاهر شوند که هر دو از نشانه‌های آلزایمر بوده و در آخرین مراحل آلزایمر ظاهر میشوند.
بیماران در این مرحله توانایی کنترل عملکردهای جسمی را از دست می‌دهند و به مراقبت دیگران نیاز پیدا می‌کنند. بیش از حالت عادی می‌خوابند و توانایی برقراری ارتباط یا حتی شناسایی نزدیکانشان را از دست می‌دهند.
علائم دیگر آلزایمر شدید شامل موارد زیر هستند:
• کاهش توانایی کنترل مثانه و روده
• کاهش وزن
• تشنج
• عفونت‌های پوستی
• خرخر و ناله کردن
• مشکل در بلع غذا
افرادی که دچار آلزایمر شدید هستند به دلیل از دست دادن عملکرد جسمی ممکن است با عوارض شدیدی مواجه شوند. مشکل در بلع غذا می‌تواند منجر به استنشاق مایعات به داخل ریه‌ها شود که باعث افزایش خطر ابتلا به ذات‌الریه میشود. این افراد همچنین ممکن است از سوءتغذیه و کمبود آب بدن نیز رنج ببرند. به علاوه، تحرک اندک خطر زخم بستر را نیز در این افراد افزایش میدهد.
بیماری‌هایی با علائم مشابه آلزایمر
زوال عقل ممکن است در اثر اختلالات دیگری به غیر از آلزایمر نیز به وجود بیاید. یک پزشک برای تشخیص یا رد آلزایمر پس از انجام معاینات فیزیکی و عصبی، از فن‌آوری تصویربرداری مغز استفاده میکند. در ادامه، تعدادی از بیماری‌های تحلیل برنده اعصاب که علائمی مشابه با علائم آلزایمر دارند فهرست شده‌اند:
• بیماری پارکینسون: این بیماری علاوه بر زوال عقل باعث مشکل در تکان دادن اعضای بدن و دشواری در راه رفتن و هماهنگی حرکات میشود.
• زوال عقل عروقی (Vascular dementia): در اثر اختلال جریان خون در مغز به وجود می‌آید و منجر به اختلال در استدلال، برنامه‌ریزی، قضاوت و حافظه میشود.
• دژنراسیون لوب گیجگاهی (Frontotemporal lobar degeneration): این بیماری بر بخش‌هایی از لوب‌های پیشانی و گیجگاهی مغز تأثیر می‌گذارد که با شخصیت، رفتار و زبان مرتبط هستند.
• زوال عقل لوب گیجگاهی (Frontotemporal dementia): این بیماری بر بخش‌هایی از لوب‌های پیشانی و گیجگاهی تأثیر می‌گذارد که با قدرت تصمیم‌گیری، کنترل رفتاری، احساسات و زبان مرتبط هستند.
• بیماری پیک هم یک نوع نادر و دائمی از زوال عقل مشابه با آلزایمر است، منتها آلزایمر فقط بر مناطق خاصی از مغز تأثیر می‌گذارد.
• دژنراسیون کورتیکوبازال (Corticobasal degeneration): هنگامی رخ میدهد که بخش‌هایی از مغز کوچک میشوند و سلول‌های عصبی این بخشها در طول زمان می‌میرند. در نتیجه، حرکت دادن اعضای یک سمت یا هر دو سمت بدن دچار مشکل میشود.
علت آلزایمر و زوال عقل:
علل احتمالی زوال عقل عبارت‌اند از:
• عوارض جانبی برخی از داروها
•افسردگی
• کمبود ویتامین B-12
• اعتیاد مزمن به الکل
• برخی از تومورها یا عفونت‌های مغزی
• به وجود آمدن لخته خون در مغز
• بر هم ریختن تعادل متابولیکی، از جمله اختلالات تیروئید، کلیه و کبد
اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم آلزایمر را تجربه کرده‌اید به پزشک مراجعه کنید. از آنجایی که علائم با گذشت زمان بدتر میشوند، تشخیص زودهنگام علائم آلزایمر بسیار حائز اهمیت است. پزشک معالج شما با انجام معاینات دقیق می‌تواند تشخیص دهد که علائم خفیف، متوسط یا شدید هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هر کس گاه‌به‌گاهی چیزی را به فراموش میکند. همان‌طور که سن ما بالاتر می‌رود، ممکن است این اتفاق دفعات بیشتری رخ دهد که معمولاً مسئله‌ی مهمی نیست، به خصوص اگر اطلاعات فراموش شده را پس از یک تا دو روز به خاطر بیاوریم. بسیاری از بیماران در مراحل اولیه آلزایمر متوجه علائم آن نمی‌شوند. در عوض، خانواده و دوستانشان متوجه این علائم میشوند.
فراموش کردن چیزها به طوری که شما و خانوادتان در اثر این فراموشی در معرض خطر قرار بگیرید (برای مثال، اگر اجاق‌گاز را روشن کرده و فراموش کنید که آن را خاموش کنید و یا به جایی رانندگی کنید و فراموش کنید که چرا به آنجا رفته‌اید)، نشانه‌ی این است که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد و احتمالاً شما باید به پزشک مراجعه کنید. فراموش نکنید شناختن هر چه زودتر بیماری کمک بسیار زیادی در افزایش کیفیت درمان و زندگی شخص میکند.